चैत्र २९ धनगढी । कैलालीको धनगढीमा मानव अधिकार अनुगमन सम्बन्धि क्षमता अभिवृद्धी कार्यक्रम सम्पन्न गरिएको छ । अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र ईन्सेक सुदूरपश्चिम प्रदेश धनगढीले आयोजना गरेको मानव अधिकार अनुगमन सम्बन्धि क्षमता अभिवृद्धी कार्यक्रम विहिबार सम्पन्न गरिएको हो । राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग सुदूरपश्चिम प्रदेशका प्रमुख हरी प्रसाद ज्ञवालीले मानव अधिकारको अनुगमन,सूचना संकलन तथा प्रतिबेदन लेखन सम्बन्धि विषयमा जानकारी मूलक पस्तुती प्रस्तुत गर्नु भएको थियो ।
सूचना मात्र प्रयाप्त नहुने बताउदै उनले सूचना सहि गलत केहो भन्ने विषयमा जानकारी प्राप्त गरी घटनाको अनुसन्धान गरिनु पर्ने बताउनु भयो । उनले सूचना संकलन गर्नु, जाच गर्नु र अनुसन्धान गर्नु अनुगमनको मुख्य पाटो भएको बताउनु भयो । उनले सूचना संकलन, जाच,अनुसन्धान र अनुगमन पछि तयार गरिएको कागजातलाई अभिलेखीकरण गर्न जरुरी भएको बताउदै त्यस्ले वकालात गर्न सहज हुने बताए ।
उनले अनुगमन, तथ्य संकलन एवं अनुसन्धानका आधारभूत सिद्धान्तहरु कसैलाई हानी नपु¥याउने, गोपनीयता, परामर्श, विश्वस्नीयता र सुरक्षालाई ध्यानमा राखेर अनुगमन गरिनु पर्ने जानकारी गराए । उनले मानव अधिकारको उल्लंघन र अपराध अनुसन्धान विचको अन्तर बारे जानकारी राख्नु पर्ने बताउदै अनुगमनका महतवपूर्ण कुराहरु तयारी,ब्याक्तिगत,सूचना,डेक्स, निरन्तर अवलोकन,सुक्ष्म अध्धययन, ब्याक्तिगत र टिमको सुरक्षाको विषयमा ध्यान दिनु पर्ने बताए । त्यसैगरी उनले अनुगमन अघि प्रश्नहरुको परिक्षण गर्नुका साथै कस्तो खालको मुद्धा, घटना हो,आरोपीत,पीडकहरु को हुन, कस्तो खालको हीतक्षेपका लागी अनुरोध गरिएको छ भन्ने विषयमा स्पष्ट हुनु पर्ने बताए ।
घटना स्थलको विद्ययमान अबश्था कस्तो छ, अनुसन्धानकर्ताहरु, पीडितहरु तथा साक्षीशहरुलाई हुन सक्ने जोखिमको पहिचान गरी जोखिम न्यूनीकरण गर्नका लागी कस्तो नीति र रणनीतिहरु अपनाउन सकिन्छ भन्ने विषयमा जानकार हुनु पर्ने बताए । राष्ट्रिय अनुगमन कर्ताहरु ः राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग,मानव अधिकार सम्बन्धिी क्रियाशिल नेपाली गैर सरकारी संस्थाहरु, नागरिक समाज, मानव अधिकार संरक्षणका लागी सहयोगी पेशागत संगनहरु बार एशोसिएसन,न्यायीक संगठनहरु , सरकारद्वारा स्थिापीत संगठनहरु महिला आयोग,दलित आयोग,जनजाती आयोग,थारु आयोग,मधेशी आयोग, सरकारी सम्यन्त्रहरुप्रधान मन्ँत्री तथा मन्त्री परिषदको कार्यालय, नेपाल प्रहरी र नेपाली सेनाले मान अधिकार अनुमन गर्ने उनले जानकारी गराए । उनले अनुगमनलाई सहज बनाउन र मान अधिकारको रक्षा गर्न विभेदमा परेको समुदाय,दलित महिला सबैको प्रोफाईल बनाउन जरुरी भएको बताउदै अहिले सम्म बन्न नसकेको बताए ।
प्रमुख ज्ञवालीले त्यसका लागी सम्बँिधत निकायसंग परामर्श गरी २५ लाख बजेट छुट्टयाउन सफल भए पनि त्यसको कार्यान्वयन हुन नसकेको बताए । त्यसैगरी ईन्सेक सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रमुख खडक राज जोशीले जातीय सवालमा दलितहरुले मात्र बोल्नु पर्ने अबश्था रहेको बताउदै उनले जसको सवाल उसको नेर्तत्व भए पनि सबैले साथ दिनु पर्ने बताए । कसरी ब्यबश्थीत रुपमा काम गर्न सकिन्छ भनेर कार्यक्रमको आयोजना गरेको बताउदै उनले सूचना हुने सबैसंग साधनस्रोत नहुने भएकाले मीलेर काम गर्नु पर्ने बताउनु भयो । दैनीक विभेदका घटनाहरु भई रहेको बताउदै संयोजक जोशीले तिम बनाएर जादा काम गर्न सहज हुने बताए ।
उनले प्रेस तथा अभिब्यक्ति स्वतन्त्रताका विषयमा ब्याबश्था गरिएको जानकारी गराउदै कानुनी उपचारका लागी दश हजार सम्म उपलब्ध गराउने जानकारी गराए । त्यसैगरी कार्यक्रम्मा सहभागीहरुले काम गर्दा सुरक्षाको प्रत्याभूती हुन नसकेको बताएका थिए । दलित महिला संघ फेडोकी अध्यक्ष सविना सुनारले सँम्बन्धीत निकाय जिम्मेवार हुन नसकेको बताउदै जीम्मेवार बनाउन सबैको दबाब आवश्यक भएको बताईन । उनले राष्टिय« मानव अधिकार आयोगको कार्यालय सम्म पीडितहरुले विभिन्न कारणले पुग्न नसकेको उनले बताईन । घटनालाई सम्बन्धीत निकाय सम्म पु¥याउने पद्धती स्थापीत हुन नसकेको सहभागीहरुले बताएका थिए ।
